Bu bölümdeki metni inceleyerek gafile kelam nafile kelamdır atasözü ile ilgili kompozisyon ve konuşma sınavı için kısaca fikir alabilirsiniz.
Etrafındaki gelişmelerden bihaber olan, bir konuda bir şey bilmeyen adeta gözü kör olmuş diyebileceğimiz çok şeyden habersiz kişiler gafil demektir. Kelam da ettiğimiz sözler, konuştuğumuz laflar demektir. Gafile bir şey anlattığınızda bu sözlerin onun açısından bir hükmü ve değeri yoktur. O zaman boşuna konuşmuş olursunuz.
İnsan karşısındaki kişiye bir şey anlatınca onun kendini anlamasını, sözlerine değer vermesini ister. Yani konuşmamız karşı taraf üzerinde bir etki yaptığı zaman etkilidir. Biz de o zaman bu konuşmanın o kişiler açısından faydalı olduğuna kanaat getiririz. Ancak muhatabınız gafil biriyse o zaman ettiğiniz laflar nafiledir, hiçbir işe yaramaz.
Görüldüğü gibi gafillere bir şey anlatmak boşuna bir çabadır. Bu yüzden onların bizi dinlemesi, anlaması ve söylediklerimizin kar etmesi için kendimizi bu kadar paralamaya gerek yoktur. Gaflet uykusuna düşen kişiler çoğu şeyden habersizdir. Onlara hiçbir söz kar etmeyecektir. Hal böyle olduğu için bu tür kimselere boşuna bir söz anlatmaya çalışmamalıyız.
Sonuç olarak bir şeyden haberi olmayan gafilleri adam yerine koyup da onlara bir şey anlatma çabasına gitmek anlamsız olacağı için bu konuşmamızın hiçbir değeri yoktur. Gafile söylenen her söz boşuna gider. Siz anlatırsınız, bu konuda kendinizi yorarsınız. Sözleriniz gafilin bir kulağından girer, diğer kulağından çıkar. O zaman boşuna konuştuğunuzu anlarsınız. Dolayısıyla gafile bir şeyi anlaması için ısrar etmek nafile bir uğraştan öteye geçmez.